Retrospektiva stvaralaštva Rainera Wernera Fassbindera koja se odvija u zagrebačkoj Kinoteci, osim što je orijentirana na manje poznate filmove, supozicionira ostvarenja koja su utjecala na redateljev rad, najčešće u smislu melodramatskih parafraza, ali i ona čija inspiracija evidentno proizlazi iz Fassbinderove estetike i tematskih preokupacija. Iz tog je razloga bilo smisleno u program uvrstiti prošlogodišnji film Françoisa Ozona Peter von Kant, adaptaciju Fassbinderove drame, odnosno filma Gorke suze Petre von Kant. Nije prvi put da se Ozon poslužio Fassbinderovim dramskim predloškom, učinio je to još u ranom filmu Water Drops on Burning Rocks (2000), a daljnje se podudarnosti stvaralaštva očituju u na kontrastima utemeljenoj vizualnosti, kao i nerijetkom posezanju za kazališnim konvencijama.
Ovaj je put već u naslovu direktnom referencom naznačen horizont očekivanja, a Ozonov autorski doprinos pronalazimo u rodovskoj preobrazbi trojca u središtu konflikta, koji nasuprot Fassbinderovim junakinjama postaju muškarci. U rekreaciji svijeta između poznatog i nadograđenog, pažnju posvećuje scenografskim izmjenama koje podržavaju pomicanje dramskog fokusa, kao i pripadnim dijaloškim modifikacijama. Iako Peter von Kant prati strukturu izvornika, kamera povremeno probija van strogo omeđenog interijera, kao dodatni izraz nadilaženja postavljene kulise zamahom u izvanfilmski kontekst. Proširenjem filmskog prostora pozornost se sa suptilnog seciranja odnosa prevedenog u fizičnost unutar dugog kadra, pomiče prema klasičnijem pristupu, pri čemu kamera ostaje sredstvo prenošenja informacije, prije no sugestivni vodič kroz dramski sukob.
Usporedbu s Fassbinderom nije moguće izbjeći, baš kao što je uzor teško dosegnuti. Ozon to u užem smislu niti ne pokušava, balansirajući između komičnosti na granici karikaturalnosti i neprekidnog upućivanja na reference koje sežu dalje od predloška, prema životu redatelja. Budući da je oko njegove figure isprepletena gusta mreža pop kulturnih mitologizacija, od nekonvencionalnosti do učitavanja autobiografskih elemenata u filmove, Ozon se neselektivno na njih usmjerava. Dramsku strukturu izvornog filma iskorištava za otvoreno ogoljavanje interpretacija u autobiografskom ključu. Sam Petar von Kant fizički evocira Fassbindera, kao što lik mladog ljubavnika Amira, ne samo da dijeli prezime glumca i stalnog suradnika El Hedija ben Salema, najpoznatijeg po ulozi u Svi drugi se zovu Ali / Strah jesti dušu, već i podrijetlo. Veza Petre i Karin, u originalu dizajnerice i njenog modela, preoblikuje se u onaj redatelja i glumca, s izraženom intencijom propitivanja potencijalno nefikcijskih motiva. Unošenje stvarnosnog okvira u temeljnu narativnu nit, od biografskih elemenata do referenci na situaciju snimanja originalnog filma, potencirano je tim više postavljanjem Hanne Schygulle – nekadašnje ljubavnice Karin, u ulogu Petrove majke. Višestrukost i prijelaznost identiteta nadilazi rodovske zamjene prema propitivanju poroznosti konstruiranih razina realiteta, pri čemu su i likovi i glumci izloženi permanentnim transgresijama. Dinamika odnosa moći s fikcijske se razine pomiče prema onim pozadinskim, koji je direktno uvjetuju. No, Ozon nije naivan da naznačena posredovanja ne bi ogrnuo u plašt slobodnih interpretativnih zamjena, kojima objektivni status prestaje biti presudan.
Međutim, film se u tu intencionalno iscrpljuje, a bez poznavanja šireg konteksta bili bismo suočeni s plejadom likova na rubu živčanog sloma (poveznica s Almodóvarom sama se nameće) u povremeno grotesknim interpretacijama, čiju plošnost ipak ne iskupljuju, za Fassbindera toliko karakteristična, aktivna mizanscenska proširenja. Estetski film ipak funkcionira cjelovito, zahvaljujući neprekidnom kontrastiranju crvenih i plavih tonova, na rubu zasićenosti koju podržava scenografska raskoš. Autoreferencijalnost pak zadobiva aktivnu funkciju, preobrazivši umetnute scene snimanja u okidač sukoba i posljedičnog svrgavanja redateljske figure.
Štoviše, od filma pomno vođene režije, a koja funkcionalno iskorištava svaki detalj, Ozon preuzima samo priču, primarnu estetiku, ne i način izgradnje. Razlog možemo pronaći u kreiranju neovisnog filma, koji se zadovoljava persiflažama prepoznatljivih postupaka. Pritom Ozon prema apsurdu pervertira melodramatsku potku, tipičnu za Fassbinderove žanrovske modifikacije. No, taj bi se stav dokraja mogao obraniti da Ozon snažnije zahvaća u konstelaciju temeljna tri lika, što se u konačnici ne događa. Lik Marlene, pretvorene u Karla, prestaje biti antipod junacima, a u filmu koji pršti od samodostatne teatralnosti, ne ispunjava izvornu funkciju utjelovljenja potisnutih emocija da bi se ispoljile u nemogućim i forsiranim reakcijama. Pritom ne unosi nikakav novum, a Karl ostaje tek čudan lik koji vreba s margina kadra. Nasuprot filmu usmjerenom na tipove, ne i individue, Ozon intrige i sukobe tretira suviše doslovno, ali postupak ne razvija do kraja, uvijek se iznova spotičući o Fassbinderove temelje, koje do kraja ne transformira za potrebe vlastita filma. Konačnim rasplitanjem radnje posredstvom prozaičnih manipulacija, atmosferu samostvorenog pakla Petre von Kant – istinski moderne tragične figure, rastvara u samosažaljenje emocionalno nezrelog lika, čija se uloga iscrpljuje u neosviještenoj banalnosti.